Aromatherapie, duizenden jaren oud, is tegenwoordig terrein aan het winnen. Daarom wil ik jullie met deze blog even laten kennis maken met de wereld van de aromatherapie. Wat zijn etherische oliën en wat zijn hydrolaten? Hoe worden ze gemaakt en hoe ga je ze gaan gebruiken?
Let op! Dit artikel is geschreven vanuit een persoonlijke visie van de auteur, gevormd door wat terug te vinden is in de bestaande literatuur. Het bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.
Er bestaan heel wat methodes om etherische oliën te fabriceren. De kwaliteit van de olie hangt sterk af van die fabricatie methode. Om etherische olie te produceren die therapeutisch bruikbaar moet zijn, zijn er in feite slechts 2 goede methodes: stoomdistillatie en persing.
In dit blogbericht zullen we bespreken hoe je etherische olie (en meteen ook hydrolaat) maakt door middel van stoomdistillatie.
Fabricage van etherische oliën en hydrolaten door middel van stoomdistillatie
Distillatie is een moeilijk proces dat ervaring en constant toezicht vereist. De te distilleren planten worden verzameld in een distilleerketel (alambic). Water wordt verhit tot stoom, deze stoom wordt vervolgens door de planten geleid. Door de stoom breken de klierstructuren van de plant open, alle oplosbare bestanddelen van de plant worden meegenomen door de stoom. Daarna wordt de stoom afgekoeld. Deze damp bestaat uit twee delen, het overgrote deel is de etherische olie (vetoplosbaar), de rest van het water is het hydrolaat (wateroplosbaar). De etherische olie is lichter dan water en drijft bijgevolg op het water. Met een scheidtrechter worden de etherische oliën van het water gescheiden. Zo bekomt met etherische olie enerzijds en hydrolaat of bloemenwater anderzijds.
gebruik van etherische olie
Etherische olie kan men op verschillende manieren gebruiken: uitwendig in een massageolie, verstuiven in de lucht, in een ligbad in combinatie met een emulgator, inhalaties, op omslagen, in crèmes of zalven,...
Orale inname wordt enkel aangeraden onder begeleiding van een professioneel. Indien je etherische olie inwendig wenst te gebruiken zijn gestandaardiseerde capsules aangewezen, omdat vergissingen zoals 'een druppeltje meer' dan uitgesloten zijn.
Enkele tips voor een veilig gebruik van etherische olie:
een kleine intolerantietest is geen overbodige luxe, breng één of twee druppels aan in de plooi van je elleboog.
Nooit de ogen of slijmvliezen van de neus, oren en de ano-genitale zone met pure etherische olie behandelen.
Na gebruik het flesje goed afsluiten en de handen goed wassen om accidenteel contact met de ogen te vermijden.
Buiten het bereik van kinderen bewaren.
Uit voorzorg en uitermate voorzichtigheid wordt het gebruik van Etherische olie verboden tijdens de eerste 3 maanden van de zwangerschap (tenzij onder begeleiding van een arts)
Wanneer er per ongeluk (teveel) etherische olie werd gebruikt ga je dit best zo snel mogelijk gaan verdunnen met een vette olie, zoals olijfolie of zonnebloemolie, richt jou nadien tot het antigifcentrum. (water heeft geen zin)
Gebruik van Hydrolaten
Hydrolaten, ook wel bloemenwaters genoemd, zijn een bijproduct en waterig gedeelte van de stoomdistillatie van etherische oliën.
Heel vroeger werd gedistilleerd voor het bloemenwater, maar in de 20ste eeuw werd het hydrolaat als een restproduct beschouwd. Recent is er een hernieuwde interesse voor hydrolatentherapie.
Hydrolaten zijn veel minder "agressief" dan etherische oliën. Daarom kunnen zij zonder enig probleem langdurig, veelvuldig en inwendig gebruikt worden. Hun milde werking maakt hen uitermate geschikt voor huidverzorging. Onder andere voor kinderen en baby's is het veel interessanter om hydrolaten te gebruiken. Hydrolaten kunnen in zekere mate vergeleken worden met kruidenthee. Maar hydrolaten worden gemaakt van de vers geoogste plant en zijn meer geconcentreerd dan kruidenthee.
Hydrolaten kan je gebruiken in je kruidenthee of in je (spuit)water (1 theelepel per kop of 1 à 2 eetlepel per liter), op een kompres, in een zitbad, voor persoonlijke hygiëne, bij je strijkwater voor een heerlijk geurende was, culinair in allerlei desserts, in crèmes,...
Goede kwaliteit etherische olie
Ook al wordt de etherische olie door middel van stoomdistillatie gewonnen en niet op één van de 'minder goede' manieren (bv. extractie door middel van chemische solventen), dan nog is het van belang dat aan bepaalde voorwaarden voldaan wordt:
Het gebruikte water moet zuiver zijn. De voorkeur gaat dan ook uit naar bronwater met een laag kalkgehalte, zodat het gebruik van chemische ontkalkers vermeden kan worden.
De distilleerketel moet vervaardigd zijn uit koper, ijzer of inox. Bij voorkeur van inox, want koper en ijzer kunnen oxideren.
De scheidtrechter moet van glas of inox zijn.
Bij het stoken moet het opwarmen langzaam gebeuren en worden volgehouden tot de minst vluchtige stoffen geëxtraheerd zijn. In de praktijk wordt het productieproces regelmatig te vroeg stil gelegd. als de distillatie vroegtijdig wordt stopgezet, bezit die partij etherische olie niet het volledige spectrum aromatische moleculen, deze oliën zijn dat niet compleet. Maar de meeste distillateurs worden per liter betaald, het geef hen dus een hoger rendement als ze de distillatie korter laten duren.
Tijdens het stoken dient de druk in de ketel laag gehouden te worden, anders krijgen etherische oliën soms een brandgeur. Distilleren onder hoge druk resulteert in etherische oliën bezoedeld met kankerverwekkende teer!
De etherisch oliën moeten in bruine of blauwe flesjes gebotteld worden, zodat ze niet blootgesteld worden aan licht of lucht.
Ook de gezondheidstoestand van de plant waaruit gedistilleerd wordt is ontzettend belangrijk.
Zo zie je maar dat er met heel wat rekening gehouden moet worden tijdens dit productieproces. Helaas komt het maar al te vaak voor dat oliën niet aan deze kwaliteitseisen voldoen om kosten te drukken. Duurdere olie wordt zelfs vaak vermengd met een goedkopere stof of scheikundige stof, zo wordt dennenolie vaak aangevuld met Terpentijn.
Probeer er dus steeds op te letten dat je oliën koopt van betrouwbare fabrikanten... Slogans als '100% natuurlijk', 'voldoet aan de farmacopee',... zijn helaas maar al te vaak holle woorden.
De prijs van de etherische oliën is ook niet altijd een kwaliteitsaanduiding. Oliën van lage kwaliteit worden immers vaak aan hoge prijzen verkocht, goede kwaliteit is altijd duur...
Dit is niet moeilijk als je weet dat om 1kg essentiële olie te verkrijgen van:
Damascener roos, moeten 4000 kg bloembladeren gedistilleerd worden (1ha Rozenstruiken)
Echte Lavendel, moeten 150 kg bloeiende toppen gedistilleerd worden
Kruidnagel, moeten 7 kg bloemenknoppen gedistilleerd worden.
Enkel controle in een labo kan zuivere kwaliteit garanderen. Zichzelf respecterende producenten voeren zelf verschillende controles uit en laten extra controles uitvoeren door onafhankelijke labo's.
Let op! Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts. Bovengenoemde informatie mag in geen enkel geval de auteur verantwoordelijk stellen voor ondoordacht of fout gebruik. Dit informatief artikel mag onder geen beding een consultatie met een professional vervangen.
De meeste in dit artikel genoemde informatie is gebaseerd op het 'handboek voor Aromatherapie' van Michel Vanhove en Geert Devlieghere, een standaardwerk op het gebied van Aromatherapie.
andere bronnen:
Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, Geert Verhelst
Heruitgave Chemische gedefinieerde essentiële Oliën, A. Zhiri, D. Baudoux, M.L. Breda
Cursus Herborist, uitgegeven door de ondernemersschool